O LIDZE OCHRONY PRZYRODY


Tradycja ochrony przyrody w Polsce siฤ™ga X wieku, kiedy pojawiaล‚y siฤ™ pierwsze dekrety dotyczฤ…ce chronienia niektรณrych gatunkรณw zwierzฤ…t i roล›lin, przez nastฤ™pne stulecia rozumienie przyrody i podejล›cie do jej ochrony ewoluowaล‚o. Za czasรณw Kazimierza Wielkiego zaczฤ™to chroniฤ‡ nadmiernie wyniszczane lasy, natomiast Zygmunt III stanฤ…ล‚ w obronie zagroลผonych wyginiฤ™ciem turรณw. Wล‚adysล‚aw Jagieล‚ล‚o wprowadziล‚ zarzฤ…dzenia ograniczajฤ…ce polowania oraz zwrรณciล‚ uwagฤ™ na ochronฤ™
starych, dorodnych dฤ™bรณw i cisรณw. Ponadto, za czasรณw Zygmunta Starego w niektรณrych siedliskach objฤ™to ochronฤ… sokoล‚a
i ล‚abฤ™dzia oraz poszerzono zakres ochrony bobra.

 

 

POWSTANIE
 

Pomimo tych wysiล‚kรณw nie udaล‚o siฤ™ uratowaฤ‡ niektรณrych gatunkรณw jak tury, tarpany czy ลผubry. Jednak nawet w okresie rozbiorรณw Polski byli ludzie broniฤ…cy ojczystej przyrody, jak Stanisล‚aw Staszic, ktรณry pierwszy dostrzegล‚ koniecznoล›ฤ‡
ochrony Tatr. W roku 1868 we Lwowie Sejm Krajowy uchwaliล‚ ustawฤ™ โ€žwzglฤ™dem zakazu ล‚apania, wytฤ™piania i sprzedawania zwierzฤ…t alpejskich wล‚aล›ciwych Tatrom: ล›wistaka i dzikich kรณzโ€. Po zakoล„czeniu I wojny ล›wiatowej, juลผ 17 grudnia 1919 roku,
w Warszawie grono przyrodnikรณw i krajoznawcรณw wystฤ…piล‚o z wnioskiem, nastฤ™pnie รณwczesny Minister Wyznaล„ Religijnych
i Oล›wiecenia Publicznego Ksawery Prauss powoล‚aล‚ Tymczasowฤ… Paล„stwowฤ… Komisjฤ™ Ochrony Przyrody โ€“ ciaล‚o doradcze Ministra. Nastฤ™pnie w 1920 r. powoล‚ano Paล„stwowฤ… Radฤ™ Ochrony Przyrody, na ktรณrej czele stanฤ…ล‚ wybitny polski
przyrodnik, wspaniaล‚y znawca Tatr, prof. Wล‚adysล‚aw Szafer. On teลผ w 1923 r. powziฤ…ล‚ zamiar utworzenia w Polsce Ligi
Ochrony Przyrody, zainspirowany dziaล‚ajฤ…cฤ… prฤ™ลผnie od 1909 r. Szwajcarskฤ… Ligฤ… Ochrony Przyrody. W 1926 r. na
31 posiedzeniu PROP prof. Szafer przedstawiล‚ konkretny projekt organizacji Ligi oraz teksty odezwy i deklaracji.
Liga miaล‚a byฤ‡ zwiฤ…zkiem, bฤ…dลบ zrzeszeniem towarzystw rozsianych po caล‚ym kraju, zajmujฤ…cych siฤ™ ochronฤ… przyrody
lub pragnฤ…cych wspieraฤ‡ tฤ™ akcjฤ™. Towarzystwa przystฤ™pujฤ…ce do Ligi miaล‚y od kaลผdego czล‚onka wpล‚acaฤ‡ niewielkฤ…, kilkudziesiฤ™ciogroszowฤ… skล‚adkฤ™. Jak siฤ™ spodziewano, tak maล‚y datek, ale pobierany od wielkiej iloล›ci ludzi, miaล‚ umoลผliwiฤ‡ zebranie funduszy na wykupywanie rezerwatรณw. Wiadomym znakiem zapล‚acenia skล‚adki miaล‚ byฤ‡ znaczek Ligi, wklejany
do legitymacji czล‚onkowskiej. Podczas VIII zjazdu PROP, 9 stycznia 1927 r. powziฤ™to decyzjฤ™ w sprawie utworzenia Ligi
i wybrano Komitet Organizacyjny, ktรณry miaล‚ dalej poprowadziฤ‡ sprawฤ™. W skล‚ad komitetu weszli: prof. dr Jan Gwalbert Pawlikowski, prof. dr Bolesล‚aw Hryniewiecki, prof. dr Mieczysล‚aw Limanowski oraz prof. dr Wล‚adysล‚aw Szafer
i prof. dr Walery Goetel. Przewodniczฤ…cym komitetu zostaล‚ Aleksander Janowski. W listopadzie 1927 r. Janowski zล‚oลผyล‚
w Komisariacie Rzฤ…du w Warszawie statut Ligi do legalizacji.

 

 

ZNACZEK Z ลปUBREM

Przed pierwszym zjazdem Ligi Ochrony Przyrody, ktรณrego datฤ™ ustalono na 9 stycznia 1928 r., rozesล‚ano zaproszenia,
deklaracje i powielony statut do 146 towarzystw, komunikat o zjeลบdzie do 360 czasopism, oraz afisze do szkรณล‚, instytucji
i wszystkich czล‚onkรณw PROP. Przygotowano teลผ znaczki Ligi w postaci nalepek, ktรณre miaล‚y sล‚uลผyฤ‡ do wklejania
do legitymacji, jako dowรณd opล‚acenia 30 groszowej skล‚adki. Autorem znaczka byล‚ Jerzy Hryniewiecki, syn prof. Bolesล‚awa Hryniewieckiego. Przygotowaล‚ on kilka projektรณw. Jeden z nich przedstawiaล‚ alegorycznฤ… postaฤ‡ chroniฤ…cฤ… obuwika,
drugi โ€“ jesiotra, trzeci โ€“ wyskakujฤ…cego z wody ล‚ososia, czwarty โ€“ ลผubra. Wybrano ostatni rysunek i maล‚e znaczki
โ€žz ลผubremโ€ sล‚uลผyล‚y potem Lidze przez szereg lat. Na I zjeลบdzie 9 stycznia 1928 r. wybrano zarzฤ…d Ligi, w jego skล‚ad weszli:
prof. dr Jรณzef Morozewicz โ€“ jako przewodniczฤ…cy, prof. dr Bolesล‚aw Hryniewiecki โ€“ jako zastฤ™pca przewodniczฤ…cego,
Stanisล‚aw Maล‚kowski โ€“ jako sekretarz i Aleksander Janikowski โ€“ jako skarbnik. W marcu 1928 r. zatwierdzono statut Ligi
co daล‚o prawnฤ… podstawฤ™ do rozpoczฤ™cia dziaล‚alnoล›ci. W 1929 r. wybrano nowe wล‚adze Zarzฤ…du Gล‚รณwnego Ligi Ochrony Przyrody, funkcjฤ™ prezesa powierzono prof. dr Bolesล‚awowi Hryniewieckiemu. Powstaล‚y rรณwnieลผ dwa oddziaล‚y: w Warszawie
oraz Poznaniu, oraz cztery koล‚a: w Czฤ™stochowie, w Opaleniu, w Warszawie i w Krzemieล„cu. Od samego poczฤ…tku swego istnienia Liga Ochrony Przyrody wล‚ฤ…czyล‚a siฤ™ czynnie do prowadzonej, szczegรณlnie przez Paล„stwowฤ… Radฤ™ Ochrony
Przyrody, kampaniฤ™ o ochronie przyrody tatrzaล„skiej i powoล‚ania na tym obszarze parku narodowego.

 

Z chwilฤ… wybuchu II wojny ล›wiatowej dziaล‚alnoล›ฤ‡ Ligi zostaล‚a brutalnie przerwana. Jej czoล‚owi dziaล‚acze zostali rozrzuceni
po caล‚ym ล›wiecie, a wielu z nich zginฤ™ล‚o na polach walki, w obozach, w wiฤ™zieniach, lub teลผ na skutek dziaล‚aล„ wojennych. Wล‚adze okupacyjne zdawaล‚y sobie sprawฤ™, ลผe krzewienie idei ochrony przyrody jest silnie powiฤ…zane z kultywowaniem
polskoล›ci i dlatego uniemoลผliwiล‚y dziaล‚alnoล›ฤ‡ w tym okresie.

 

 

DZIAลALNOลšฤ† POWOJENNA
 

Gdy dziaล‚ania wojenne na ziemiach polskich ustaล‚y, spoล‚eczeล„stwo, mimo dotkliwych strat przystฤ…piล‚o do odbudowywania wszystkich dziedzin ลผycia, podjฤ™to wรณwczas rรณwnieลผ trud odtworzenia Ligi Ochrony Przyrody. Z inicjatywy prof. Edwarda
Potฤ™gi i prof. Wล‚adysล‚awa Szafera, w dniu 17 lipca 1945 r. w ลodzi odbyล‚o siฤ™ organizacyjne zebranie Zarzฤ…du Gล‚รณwnego.
Nowe wล‚adze Ligi wybrano w skล‚adzie: prezes โ€“ prof. Edward Potฤ™ga, wiceprezes โ€“ dr Stefan Jarosz, sekretarz โ€“ Jerzy Szczepaล„ski, skarbnik โ€“ inลผ. Stanisล‚aw Pawล‚owski. Od 9 stycznia 1946 r. Liga Ochrony Przyrody byล‚a znรณw peล‚noprawnym stowarzyszeniem. W rรณลผnych punktach kraju powstawaล‚y oddziaล‚y Ligi, a w istniejฤ…cych juลผ placรณwkach rozwijano coraz wszechstronniejszฤ… dziaล‚alnoล›ฤ‡. Wiele osรณb wspรณล‚pracujฤ…cych z PROP staraล‚o siฤ™ o zakล‚adanie nowych placรณwek Ligi,
z ich inicjatywy powstaล‚y oddziaล‚y w Warszawie, Lublinie oraz Gdyni. W 1953 r. Zarzฤ…d Gล‚รณwny Ligi przeniesiono
do Warszawy, tam teลผ 10 grudnia zostaล‚ ukonstytuowany. Prezesem zostaล‚ wรณwczas dr Leonidas ลšwiejkowski.

 

 

EDUKACJA
 

W marcu 1956 r. odbyล‚ siฤ™ Walny Zjazd Delegatรณw, szczegรณlnฤ… uwagฤ™ poล›wiฤ™cono sprawie nowego statutu, ktรณry
rรณลผniล‚ siฤ™ doล›ฤ‡ znacznie od poprzedniego, szerzej i dokล‚adniej okreล›laล‚ charakter, cele oraz ล›rodki dziaล‚ania Stowarzyszenia.
Na pierwszym miejscu stawiaล‚ ksztaล‚towanie wล‚aล›ciwego stosunku czล‚owieka do przyrody, budzenie jej umiล‚owania,
zwล‚aszcza wล›rรณd mล‚odzieลผy. W tym samym roku zabiegano juลผ o wydawanie wล‚asnych czasopism, ukazaล‚ siฤ™ pierwszy numer โ€žBiuletynu Organizacyjnego LOPโ€, natomiast od poczฤ…tku 1957 r. zamiast โ€žBiuletynuโ€ zaczฤ™ล‚o ukazywaฤ‡ siฤ™
czasopismo, w bardzo skromnej jeszcze szacie, pod nazwฤ… โ€žPrzyroda Polskaโ€. Duลผฤ… wagฤ™ przykล‚adano rรณwnieลผ
do wydawanych przez LOP folderรณw, plakatรณw i broszur.

 

W 1963 r. opracowano program dziaล‚ania LOP w szkoล‚ach, akceptowany przez Ministra Oล›wiaty. Juลผ w 1967 r. doroล›li
czล‚onkowie Ligi stanowili 8,5% ogรณlnej liczby czล‚onkรณw. Gล‚รณwnฤ… rolฤ™ w mล‚odzieลผowym ruchu ochrony przyrody odegraล‚o nauczycielstwo, prฤ™ลผny wzrost liczby kรณล‚ szkolnych byล‚ nastฤ™pstwem spoล‚ecznej pracy wielu tysiฤ™cy nauczycieli biologii.
W 1968 r. nadano Lidze Ochrony Przyrody status Stowarzyszenia Wyลผszej Uลผytecznoล›ci, co byล‚o niezbitym dowodem
uznania przez wล‚adze paล„stwowe idei spoล‚ecznej ochrony przyrody za waลผny problem w dziaล‚alnoล›ci spoล‚eczno-
-gospodarczej kraju, a takลผe afirmacjฤ… dotychczasowej i przyszล‚ej dziaล‚alnoล›ci Ligi Ochrony Przyrody.

W 1972 r. w Warszawie odbyล‚ siฤ™ IX (XIX) Krajowy Zjazd Ligi Ochrony Przyrody, w przededniu 45 rocznicy powstania Stowarzyszenia. Nadano wรณwczas Lidze nowy statut, odpowiadajฤ…cy tezom i postulatom wysuniฤ™tym na IX (XIX) Zjeลบdzie, poszerzyล‚ on merytoryczny zakres dziaล‚alnoล›ci Ligi na wszelkie dziedziny ล›rodowiska przyrodniczego oraz upowaลผniล‚
do peล‚nienia roli organizatorskiej w spoล‚ecznym ruchu na rzecz ochrony przyrody. W 1975 r. dziaล‚aล‚o juลผ 49 wojewรณdzkich oddziaล‚รณw LOP. Podjฤ™to rรณwnieลผ kroki zmierzajฤ…ce do powoล‚ania oddziaล‚รณw gminnych, nowych waลผnych ogniw
w dziaล‚alnoล›ci LOP, szczegรณlnie w ล›rodowisku wiejskim.

 

 

WAลปNY GลOS
 

Duลผฤ… rolฤ™ w ochronie przyrody i ล›rodowiska w Polsce odegraล‚y opracowywane przez Ligฤ™ raporty o stanie przyrody
i ล›rodowiska oraz wnioski i postulaty, zgล‚aszane do wล‚adz paล„stwowych. Pierwszy โ€žRaport o stanie ล›rodowiska
przyrodniczego w Polsce i zagroลผeniu zdrowia ludzkiegoโ€ zostaล‚ przygotowany przez Radฤ™ Naukowฤ… ZG LOP w 1981 roku.
Na uwagฤ™ zasล‚ugujฤ… rรณwnieลผ nastฤ™pujฤ…ce dziaล‚ania i formy pracy z mล‚odzieลผฤ…:

 

  • organizowanie obozรณw przyrodniczych,

  • organizowanie wojewรณdzkich sejmikรณw mล‚odych dziaล‚aczy LOP,

  • organizowanie we wszystkich wojewรณdztwach mล‚odzieลผowych sesji popularnonaukowych,

  • przeprowadzenie inwentaryzacji zieleni miejskiej,

  • gromadzenie informacji oraz wystฤ™powanie z wnioskami o objฤ™cie cennych obiektรณw przyrodniczych ochronฤ… prawnฤ…,

  • organizowanie wycieczek przyrodniczo-krajoznawczych,

  • organizowanie wล‚asnych konkursรณw.
     

Ponadto, Koordynacja Dziaล‚alnoล›ci Mล‚odzieลผowej LOP istniejฤ…ca przy Zarzฤ…dzie Gล‚รณwnym oraz jej odpowiedniki
w zarzฤ…dach wojewรณdzkich prowadziล‚y:

 

  • akcje porzฤ…dkowe w parkach narodowych, na terenach zieleni miejskiej oraz w parkach wiejskich, prace zwiฤ…zane
    z oczyszczaniem brzegรณw rzek, potokรณw, wysypisk ล›mieci etc.,

  • dziaล‚alnoล›ฤ‡ klubowฤ… w ramach konkretnych zainteresowaล„ mล‚odzieลผy,

  • inwentaryzacjฤ™ drzew ulicznych przez czล‚onkรณw Szkolnych Kรณล‚ LOP,

  • patrolowanie parkรณw miejskich i rezerwatรณw przez Straลผ Ochrony Przyrody.
     

W latach osiemdziesiฤ…tych Prezydium Zarzฤ…du Gล‚รณwnego wystฤ…piล‚o do Urzฤ™du Rady Ministrรณw oraz do Ministra Urzฤ™du
Ochrony ลšrodowiska i Gospodarki Wodnej z wnioskami o przysyล‚anie Lidze Ochrony Przyrody projektรณw aktรณw prawnych
oraz dokumentรณw przed ich zatwierdzeniem โ€“ do zaopiniowania. Wnioski Ligi zostaล‚y przyjฤ™te. Liga Ochrony Przyrody
otrzymaล‚a w ten sposรณb moลผliwoล›ฤ‡ wypowiadania siฤ™ i zgล‚aszania swoich uwag i propozycji do wszystkich aktรณw prawnych dotyczฤ…cych ochrony ล›rodowiska.

Do Ministerstwa Ochrony ลšrodowiska i Zasobรณw Naturalnych skierowano protest przeciw pomijaniu walorรณw lasรณw
ochronnych przy obliczaniu szkรณd przemysล‚owych, postulujฤ…c, aby odszkodowania przemysล‚u za zniszczenia w tych lasach wpล‚ynฤ™ล‚y na Fundusz Ochrony ลšrodowiska. W 1987 r. wystosowane zostaล‚o pismo do Premiera z proล›bฤ… o niedopuszczenie
do importu odpadรณw przemysล‚owych z Europy Zachodniej i wypeล‚niania nimi wyeksploatowanych kopalล„.  W 1988 r.
skierowano list otwarty do Sejmowej Komisji Ochrony ลšrodowiska i Zasobรณw Naturalnych protestujฤ…c przeciwko
ponawianiu prรณb wykorzystania wyrobisk kopalnianych na skล‚adowiska importowanych odpadรณw. Przedstawiono straty,
jakie poniesie polskie ล›rodowisko i zdrowie polskiego spoล‚eczeล„stwa. Wynikiem akcji protestacyjnej byล‚ zakaz importu
odpadรณw do Polski, obowiฤ…zujฤ…cy od 1 lipca 1989 r. LOP wnioskowaล‚a rรณwnieลผ i uzyskaล‚a spoล‚eczne poparcie
w nastฤ™pujฤ…cych sprawach: utworzenie resortu ochrony ล›rodowiska, powoล‚anie Sejmowej Komisji Ochrony ลšrodowiska, opracowanie przez Rzฤ…d zasad ekopolityki paล„stwa, wprowadzenie na wszystkich szczeblach edukacji odrฤ™bnego
przedmiotu โ€žOchrona ล›rodowiskaโ€, obejmowanie ochronฤ… prawnฤ… obszarรณw o wybitnych walorach przyrodniczych,
tworzenie parkรณw narodowych, rezerwatรณw przyrody, parkรณw krajobrazowych, obszarรณw chronionego krajobrazu, uลผytkรณw ekologicznych itp., powoล‚anie Banku Ochrony ลšrodowiska i Narodowego Funduszu Ochrony ลšrodowiska. Wszystkie te
wnioski zostaล‚y zrealizowane, co daล‚o nam wiele satysfakcji, z wyjฤ…tkiem wniosku dotyczฤ…cego edukacji, ktรณry przebija
siฤ™ z dosyฤ‡ duลผym trudem.

 

 

TERAลนNIEJSZOลšฤ†
 

Dzisiaj LOP wspรณล‚pracuje teลผ z licznymi krajowymi i miฤ™dzynarodowymi organizacjami ekologicznymi, jak Miฤ™dzynarodowa Koalicja โ€žWolontariusze Przyrodyโ€ (CVA), Europa Nostra oraz ลšwiatowe Towarzystwo Ochrony Zwierzฤ…t (WSPA).
Jest m.in. czล‚onkiem zaล‚oลผycielem ลšwiatowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). LOP prowadzi rรณwnieลผ Europejskie Centrum Ekologiczne, ktรณre jest inicjatorem i realizatorem Europejskiej Zielonej Karty (European Green Card), ktรณra spotkaล‚a siฤ™
ze znaczฤ…cym zainteresowaniem instytucji krajowych i miฤ™dzynarodowych. W maju 1996 roku Fundacja Henry'ego Forda uhonorowaล‚a Projekt EZK pierwszym miejscem w konkursie Europejskiej Ochrony Przyrody, a w czerwcu 1996 roku
Ministerstwo ลšrodowiska przyznaล‚o nagrodฤ™ za projekt โ€žZielona Karta" w kategorii krajowych kampanii edukacyjno-
-popularyzatorskich. LOP prowadzi szerokฤ… i znaczฤ…cฤ… dziaล‚alnoล›ฤ‡ wydawniczฤ…, znanฤ… z wielu ciekawych publikacji
ksiฤ…ลผkowych, plansz tematycznych, plakatรณw, kalendarzy, zakล‚adek, a szczegรณlnie miesiฤ™cznika โ€žPrzyroda Polskaโ€
z wkล‚adkฤ… โ€žBiuletyn EKO-edukacyjnyโ€. Liga Ochrony Przyrody za swoje zasล‚ugi odznaczona zostaล‚a
krzyลผem โ€žPolonia Restitutaโ€.